Η όρκα ή όρκη (Orcinus orca), που αναφέρεται κοινώς ως φάλαινα δολοφόνος (και σπανιότερα ως «μαύρο ψάρι» (blackfish) στα Αγγλικά), είναι οδοντοφόρα φάλαινα που ανήκει στην οικογένεια κητών δελφινίδες (Delphinidae). Οι όρκες απαντώνται σε όλους τους ωκεανούς, από τις παγωμένες περιοχές της Αρκτικής και της Ανταρκτικής έως τις τροπικές θάλασσες. Οι φάλαινες-δολοφόνοι, ως είδος, έχουν ποικίλη διατροφή, αν και συχνά επί μέρους πληθυσμοί εξειδικεύονται σε συγκεκριμένα είδη θηραμάτων. Κάποιες τρέφονται αποκλειστικά με ψάρια, ενώ άλλες κυνηγούν θαλάσσια θηλαστικά όπως: θαλάσσιους λέοντες, φώκιες, θαλάσσιους ίππους, ακόμη και μεγάλες φάλαινες. Οι όρκες θεωρούνται κορυφαίοι θηρευτές, καθώς δεν έχουν φυσικούς εχθρούς και τρέφονται ακόμα και με μεγάλους καρχαρίες.
Οι όρκες είναι ιδιαίτερα κοινωνικές. Κάποιοι πληθυσμοί αποτελούνται από οικογένειες βασιζόμενες στη γραμμή αίματος της μητέρας, οι οποίες είναι οι σταθερότερες από τις αντίστοιχες κάθε άλλου ζωικού είδους. Οι πολύπλοκες κυνηγετικές τεχνικές και οι φωνητικές συμπεριφορές τους, οι οποίες είναι συχνά διαφορετικές σε ξεχωριστές ομάδες και κληροδοτούνται στις επόμενες γενιές, έχουν χαρακτηριστεί ως εκδηλώσεις πολιτισμού
Οι άγριες όρκες δεν αποτελούν απειλή για τον άνθρωπο, αν και έχουν καταγραφεί περιπτώσεις φαλαινών-δολοφόνων σε αιχμαλωσία που τραυμάτισαν ή σκότωσαν τους εκπαιδευτές τους σε θαλάσσια πάρκα. Οι όρκες έχουν σημαντική θέση στις παραδόσεις ιθαγενών, με δοξασίες που ποικίλλουν: κάποιοι τις θωρούν ως τις ψυχές των ανθρώπων, ανελέητους δολοφόνους.
Κύκλος ζωής
Ενήλικη αρσενική όρκα με το χαρακτηριστικό ψηλό ραχιαίο πτερύγιό της κολυμπά στα νερά κοντά στο Tysfjord της Νορβηγίας
Οι θηλυκές όρκες ωριμάζουν γύρω στα 15 τους χρόνια. `Εχουν περιόδους πολυοιστρικών κύκλων και μη κυκλικές περιόδους διάρκειας τριών έως 16 μηνών. Η εγκυμοσύνη διαρκεί από 15 έως 18 μήνες. Προς αποφυγή της ενδογαμίας, τα αρσενικά ζευγαρώνουν με θηλυκά από άλλα κοπάδια. Τα θηλυκά γεννούν συνήθως ένα μικρό κάθε πέντε περίπου χρόνια. Σε εγκατεστημένα κοπάδια γεννήσεις συμβαίνουν κάθε περίοδο του χρόνου, αν και τον χειμώνα είναι πιο συνηθισμένες. Η θνησιμότητα είναι εξαιρετικά μεγάλη κατά τους πρώτους έξι με επτά μήνες ζωής, όταν το 37-50% των μικρών πεθαίνει. Ο απογαλακτισμός ξεκινά στους 13 περίπου μήνες και ολοκληρώνεται στα δύο χρόνια. Σύμφωνα με παρατηρήσεις σε διάφορες περιοχές, όλες οι αρσενικές και θηλυκές όρκες του κοπαδιού συμμετέχουν στη φροντίδα των μικρών. Οι όρκες και οι φάλαινες πιλότοι είναι δύο από τα πολλά είδη (ανάμεσα στα οποία και ο άνθρωπος) των οποίων τα θηλυκά περνούν περίοδο εμμηνόπαυσης και ζουν για δεκαετίες αφού σταματήσουν να αναπαράγονται. Οι όρκες είναι τα μοναδικά κητώδη των οποίων το κεφάλι γίνεται κοντύτερο όσο μεγαλώνουν.
Τα θηλυκά αναπαράγονται μέχρι περίπου το 40ό έτος ήλικίας τους, που πρακτικά σημαίνει ότι κατά μέσο όρο μεγαλώνουν πέντε μικρά στη ζωή τους. Το μέσο προσδόκιμο ζωής για θηλυκά στο φυσικό τους περιβάλλον είναι 50 χρόνια, με μέγιστο τα 80-90 χρόνια. Ένα θηλυκό ονόματι Granny (J2) είναι η γηραιότερη γνωστή όρκα και εκτιμάται ότι είναι 103 ετών.Τα αρσενικά ωριμάζουν σεξουαλικά στην ηλικά των 15 ετών, όμως τυπικά δεν αναπαράγονται μέχρι τα 21. Τα αρσενικά στο φυσικό τους περιβάλλον ζουν κατά μέσο όρο 29 χρόνια, με μέγιστο 50-60. Ένα αρσενικό, γνωστό ως «Old Tom», αναφέρεται ότι εντοπιζόταν κάθε χειμώνα από τη δεκαετία του 1840 έως το 1930 ανοικτά της Νέας Νότιας Ουαλίας, στην Αυστραλία. Αν αυτό αληθεύει θα ήταν έως και 90 ετών. Η εξέταση των δοντιών του έδειξε ότι πέθανε σε ηλικία περίπου 35 ετών, όμως αυτή η μέθοδος προσδιορισμού ηλικίας πιστεύεται πλέον ότι είναι ανακριβής για γηραιότερα ζώα. Ένα αρσενικό, γνωστό στους ερευνητές ως Pacific Northwest (με αναγνωριστικό J1) εκτιμάται ότι ήταν 59 ετών όταν πέθανε το 2010. Η διάρκεια ζωής σε αιχμαλωσία είναι τυπικά σημαντικά συντομότερη, συνήθως κάτω από 25 χρόνια. Ωστόσο πολλά άτομα είναι ζωντανά στην τέταρτη δεκαετία της ζωής τους, ενώ κάποια ζουν και μετά τα 40 τους.
ΠΗΓΗ: Wikipedia
